Jakub Kowalczuk
główny inżynier ekolog
Warunki uczestnictwa w systemie
Premia gwarantowana (wprowadzona Ustawą o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji[1]) działa na zasadzie dopłaty do każdej megawatogodziny energii wyprodukowanej w instalacji kogeneracyjnej, przy czym wsparcie przysługiwać będzie:
- do wyprodukowanej, wprowadzonej do sieci i sprzedanej energii elektrycznej dla wytwórców eksploatujących istniejące i zmodernizowane jednostki CHP o mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 1 MW i mniejszej niż 50 MW,
- do wytworzonej energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji przez wytwórcę dla wytwórców eksploatujących małe jednostki CJHP (istniejące, nowe, zmodernizowane i znacząco zmodernizowane), a także istniejącej i zmodernizowanej jednostki CHP o mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 1 MW i mniejszej niż 50 MW, w których paliwo stanowi metan uwalniany i ujmowany przy dołowych robotach górniczych w czynnych, likwidowanych lub zlikwidowanych kopalniach węgla kamiennego.
Jak widać powyżej, istnieje pewne rozgraniczenie co do możliwości wsparcia, ponieważ w przypadku instalacji małych oraz funkcjonujących w oparciu o gaz z odmetanowywania kopalń, nie ma obowiązku sprzedaży i całość wytworzonej energii elektrycznej może być konsumowana przez wytwórcę.
W jednostkach mocy od 1 do 50 MW nie korzystających z metanu kopalnianego, warunkiem udziału jest sprzedaż energii na rynku. Ilość energii objętej wsparciem w danym okresie rozliczeniowym wynika z procentowego udziału ciepła użytkowego wytworzonego w danej jednostce CHP i wprowadzonego do publicznej sieci ciepłowniczej w stosunku do całości wytworzonego ciepła i jeśli:
- wyniesie on nie mniej niż 70% to całość energii wyprodukowanej energii elektrycznej objęte jest wsparciem,
- wyniesie mniej niż 70% to ilość energii elektrycznej objętej wsparciem jest proporcjonalnie obniżana.
Wsparcie w postaci premii gwarantowanej nie będzie jednak przysługiwało w sytuacji nadpodaży energii elektrycznej na rynku skutkującej wystąpieniem tzw. „cen ujemnych”. Warunkiem uczestnictwa w systemie jest właściwe opomiarowanie ilości wyprodukowanej energii elektrycznej, umożliwiającej jej pomiar w przedziałach godzinowych. Jeśli jest to niemożliwe, to ilość energii w poszczególnych godzinach, ustalana jest przy założeniu pracy jednostki z mocą równą mocy zainstalowanej.
Ponadto, ustawa ogranicza możliwość skorzystania z tego mechanizmu wsparcia poprzez wprowadzenie progowego wskaźnika emisji dwutlenku węgla w danej jednostce kogeneracyjnej, ustalonego na poziomie nie wyższym niż 450 kg CO2 na 1MWh wytworzonej energii. W efekcie z możliwości skorzystania z premii gwarantowanych w praktyce wykluczone są jednostki opalane węglem.
Z systemu wyłączone zostały:
- podmioty wytwórcze świadczące na rzecz operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego usługi, o których mowa w art. 16 ust. 2 pkt 3 Ustawy o rynku mocy[2] (tylko w zakresie tej ilości energii),
- jednostki kogeneracyjne stanowiące instalacje OZE korzystające z systemów wsparcia opisane w ustawie OZE (system świadectw pochodzenia w tym biogazu rolniczego, aukcje, FIT/FIP)
- jednostki kogeneracyjne zasilane wyłącznie paliwami wymienionymi w art. 3 pkt 3b lit. j lub k ustawy Prawo energetyczne[3] (ciężkie oleje opałowe i benzyny lakowe i przemysłowe).
Wysokość wsparcia
Wysokość udzielanego wsparcia (w PLN/MWh) wynika bezpośrednio z przepisów rozporządzania ministra właściwego ds. energii[4] ogłaszanego corocznie na podstawie art. 56 Ustawy i tak np. w roku 2023 wynosiła:
mała CHP | CHP o mocy 1-50 MW | |||
Rodzaj paliwa | nowa/zmodernizowana | istniejąca | zmodernizowana | istniejąca |
opalana paliwami gazowymi | 161,24 | 91,86 | 324,42 | 168,97 |
opalana paliwami stałymi | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 |
opalana biomasą | 0,00 | 0,00 | 418,38 | 0,00 |
paliwami innymi niż w/w | 119,95 | 0,00 | 278,06 | 36,13 |
Dla znacząco zmodernizowanych małych jednostek wprowadzono dodatkowo podział ze względu na planowane koszty modernizacji:
Koszt modernizacji w stosunku do kosztu budowy nowej porównywalnej jednostki CHP | |||||
Rodzaj paliwa | 50-60% | 60-70% | 70-80% | 80-90% | 90-100% |
opalana paliwami gazowymi | 109,64 | 122,54 | 135,44 | 148,34 | 161,24 |
opalana paliwami stałymi | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 |
opalana biomasą | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 |
paliwami innymi niż w/w | 71,97 | 81,57 | 91,16 | 105,56 | 119,95 |
Zgodnie z rozporządzaniem ministra właściwego ds. energii[5], ogłaszanego na podstawie art. 59 ust.3, wartość referencyjna kosztu budowy nowej małe jednostki CHP pracującej w oparciu o paliwa gazowe lub inne wynosiła 6,1 mln PLN/MW. Jak więc widać, nie przewidziano żadnego wsparcia dla małych jednostek CHP zasilanych paliwami stałymi i biomasą.
Wytwórcom energii elektrycznej wytworzonej w jednostce CHP, w której wykorzystuje się więcej niż jeden rodzaj paliwa, wielkość przysługującego wsparcie obliczana jest proporcjonalnie do procentowego udziału energii chemicznej danego paliwa w łącznej ilości energii chemicznej paliw zużywanych.
Pamiętać należy jednak o tym, iż zgodnie ustawą, cała pomoc inwestycyjna udzielona w okresie 10 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do systemu premii gwarantowanej i przeznaczona na realizację inwestycji w jednostki CHP, które miałby być objęte wsparciem pomniejsza wartość jednostkową premii gwarantowanej. Do pomocy tej nie zalicza się jednak m.in. świadectw pochodzenia (tzw. certyfikaty żółte, czerwone, fioletowe lub błękitne) czy też dofinansowania na budowę lub eksploatację tej jednostki kogeneracji, jeśli miało ono miejsce przed rozpoczęciem robót związanych z modernizacją lub znaczną modernizacją tych jednostek w przypadku jednostek modernizowanych. Jednocześnie jako pomoc inwestycyjna nie są ujmowane świadectwa efektywności energetycznej (tzw. białe certyfikaty), co jest korzystne z uwagi na fakt, iż inwestycje w kogenerację znajdują się na liście[6] przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej upoważniających do ubiegania się o te świadectwa.
Okres wsparcia
Długość okresu przysługującego wsparcia pokazuje tabela nr 1 i jest ona zależna od typu instalacji oraz jej statusu.
małe jednostki CHP (MZE< 1MW) | jednostki CHP o MZE 1-50MW zasilane metanem ujmowanym z kopalni | jednostki CHP o MZE 1-50MW | |
istniejące | 15 lat licząc od dnia wytworzenia energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji potwierdzonego wydanym świadectwem pochodzenia z kogeneracji, nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2035 r. | 15 lat licząc od dnia pierwszego wytworzenia energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji potwierdzonego wydanym świadectwem pochodzenia z kogeneracji, nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2035 r. | |
nowe | 15 lat licząc od dnia dopuszczenia do systemu premii gwarantowanej, wytworzenia energii elektrycznej w tej jednostce po uzyskaniu lub zmianie koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej albo po uzyskaniu lub zmianie wpisu do rejestru wytwórców energii w małej instalacji albo po uzyskaniu lub zmianie wpisu do rejestru wytwórców biogazu rolniczego, nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2048 r. | wsparcie w formule premii gwarantowanej nie przysługuje | |
zmodernizowane |
, kosztów budowy nowej porównywalnej jednostki kogeneracji; okres ten liczy się od dnia pierwszego, po dniu dopuszczenia do systemu premii gwarantowanej, wytworzenia energii elektrycznej z tej jednostki po zakończeniu modernizacji nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2036r. |
, kosztów budowy nowej porównywalnej jednostki kogeneracji; okres ten liczy się od dnia pierwszego, po dniu dopuszczenia do systemu premii gwarantowanej, wytworzenia, wprowadzenia do sieci i sprzedaży energii elektrycznej z tej jednostki po zakończeniu modernizacji nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2036 | |
znacząco zmodernizowane | 15 lat licząc od dnia dopuszczenia do systemu premii gwarantowanej, wytworzenia energii elektrycznej w tej jednostce po uzyskaniu lub zmianie koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej albo po uzyskaniu lub zmianie wpisu do rejestru wytwórców energii w małej instalacji albo po uzyskaniu lub zmianie wpisu do rejestru wytwórców biogazu rolniczego, po zakończeniu znacznej modernizacji, nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2048 r. | wsparcie w formule premii gwarantowanej nie przysługuje | |
Jednocześnie dla istniejących jednostek CHP o mocy 1-50 MW i małych jednostek CHP przy określaniu maksymalnego okresu wsparcia nie uwzględnia się okresu od 1 stycznia 2013 r. do 29 kwietnia 2014 r., z wyjątkiem energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji wytworzonej w jednostce kogeneracji opalanej metanem uwalnianym i ujmowanym przy dołowych robotach górniczych w czynnych, likwidowanych lub zlikwidowanych kopalniach węgla kamiennego lub gazem uzyskiwanym z przetwarzania biomasy w rozumieniu Ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych[7].
Pojęcie zakończenia modernizacji lub znacznej modernizacji, Ustawa doprecyzowuje jako dzień uzyskania pozwolenia na użytkowanie (o ile jest wymagane) lub pozwolenia na eksploatację urządzenia technicznego, jeżeli jego uzyskanie jest wymagane przepisami Ustawy o dozorze technicznym[8], zależnie od tego, które z tych zdarzeń nastąpi później.
Procedura przystąpienia
W celu przystąpienia systemu, eksploatujący daną uprawnioną jednostkę kogeneracyjną, powinien złożyć do prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (PURE), wniosek o dopuszczenie do systemu wsparcia.
Wniosek ten należy złożyć w terminie 60 dni od dnia:
- uzyskania lub zmiany koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej lub, uzyskania lub zmiany wpisu do rejestru wytwórców energii w małej instalacji lub uzyskania lub zmiany wpisu do rejestru wytwórców biogazu rolniczego w przypadku nowej małej jednostki kogeneracji lub
- wytworzenia po raz pierwszy energii elektrycznej w zmodernizowanej jednostce kogeneracji oraz
w zmodernizowanej lub znacznie zmodernizowanej małej jednostce kogeneracji.
Wniosek zawierać musi m.in. informacje na temat wytwórcy, lokalizacji jednostki CHP, określenia miksu stosowanych paliw, dokumenty potwierdzające moc jednostki, miejsce przyłączenia do sieci elektroenergetycznej i publicznej sieci ciepłowniczej (jeśli dotyczy), udziału ciepła użytkowego planowanego do prowadzenia do sieci publicznej w całości wytwarzanego ciepła czy też o planowanej dacie wytworzenia po raz pierwszy energii.
Istotny załącznik do wniosku stanowi opinia jednostki akredytowanej spełniającej wymogi ustawowe potwierdzająca dane dotyczące możliwej do wyprodukowania ilości energii elektrycznej, udział procentowy kosztów modernizacji do wartości nowej porównywalnej jednostki CHP (jeśli dotyczy) oraz możliwości spełnienia kryterium wskaźnika emisyjności na poziomie 450 kg CO2/MWh.
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, po stwierdzeniu spełnienia wymogów ustawowych, w drodze decyzji dopuszcza wytwórcę energii w jednostce CHP do systemu premii gwarantowanej. Maksymalna moc zainstalowana elektryczna nowych lub znacznie zmodernizowanych małych jednostek kogeneracji, dla których wytwórca może uzyskać premię gwarantowaną jest corocznie ogłaszana rozporządzeniem przez ministra właściwego ds. energii i np. w 2023 r. wynosiła 50 MW.
Wypłatą premii gwarantowanej zajmuje się tzw. operator rozliczeń, którego rolę pełni Zarządca Rozliczeń S.A. W celu wypłaty wsparcia wytwórca energii w jednostce CHP, który uzyskał decyzję o dopuszczeniu do systemu, przesyła do ZR SA wniosek o wypłatę premii gwarantowanej. Wniosek ten musi być każdorazowo składany w terminie 45 dni od zakończenia danego okresu rozliczeniowego (miesiąc kalendarzowy). Dopuszczalne jest złożenie wniosku za okres więcej niż jednego następującego po sobie miesiąca kalendarzowego danego roku w terminie 45 dni po zakończeniu ostatniego z tych miesięcy. W przypadku niezłożenia wniosku w tym terminie, wsparcie w danym okresie rozliczeniowym nie przysługuje.
Treść wniosku, jego formułę oraz wymagane informacje i załączniki reguluje treść rozdziału 4 ustawy. Ustawa zawiera także informacje na temat obowiązków informacyjnych i sprawozdawczych, które spełniać musi wytwórca korzystający z wsparcia.
Dodatkowe informacje, a także wzory wniosków udostępniono na stronach internetowych:
- Urzędu Regulacji Energetyki https://www.ure.gov.pl/pl/efektywnosc-kogenerac/energia-z-kogeneracji
- Zarządcy Rozliczeń SA https://www.zrsa.pl/kog/
[1] USTAWA z dnia 14 grudnia 2018 r. o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji, Dz.U.2022.553
[2] USTAWA z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy, Dz.U.2023.2131
[3] USTAWA z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne, Dz.U.2022.1385
[4] ROZPORZĄDZENIE MINISTRA KLIMATU I ŚRODOWISKA z dnia 20 października 2023 r. w sprawie maksymalnej ilości i wartości energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji objętej wsparciem oraz jednostkowych wysokości premii gwarantowanej w roku 2024, Dz.U.2023.2310
[5] Ibidem
[6] Obwieszczenie Ministra Klimatu i Środowiska z 30 listopada 2021 r. w sprawie szczegółowego wykazu przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, M.P.2021.1188
[7] USTAWA z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych, Dz.U.2022.403
[8] USTAWA z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym, Dz.U.2023.1622
- USTAWA z dnia 14 grudnia 2018 r. o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji, Dz.U.2022.553
- USTAWA z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy, Dz.U.2023.2131
- USTAWA z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne, Dz.U.2022.1385
- ROZPORZĄDZENIE MINISTRA KLIMATU I ŚRODOWISKA z 28 października 2022 r. w sprawie maksymalnej ilości i wartości energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji objętej wsparciem oraz jednostkowych wysokości premii gwarantowanej w roku 2023
- ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ENERGII z 21 sierpnia 2019 r. w sprawie maksymalnych wartości kosztów inwestycyjnych oraz kosztów operacyjnych wybudowania i funkcjonowania nowej porównywalnej jednostki kogeneracji
- Obwieszczenie Ministra Klimatu i Środowiska z 30 listopada 2021 r. w sprawie szczegółowego wykazu przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej