Wskaźniki referencyjne

Wskaźniki referencyjne to wartości w oparciu o które ustalane jest oprocentowanie zmienne produktów lub instrumentów finansowych takich jak: kredyty, lokaty, papiery dłużne, produkty finansowania handlu (wykup wierzytelności) czy produkty strukturyzowane. Przykładami wskaźników referencyjnych są: WIBOR, LIBOR, EURIBOR, SARON.

Cechą wskaźników referencyjnych jest fakt opracowywania ich przez podmioty:

• niezależne od banków i innych instytucji finansowych,
• podlegające kontroli organów nadzorczych.

Podmioty te nazywane są administratorami wskaźnika.

Administrator wskaźnika referencyjnego to podmiot, który sprawuje kontrolę nad opracowywaniem i publikowaniem wskaźnika referencyjnego, wskazany przez European Securities and Markets Authorities (ESMA) w rejestrze administratorów wskaźników referencyjnych. Rejestr dostępny jest na stronie internetowej: https://registers.esma.europa.eu/publication/searchRegister?core=esma_registers_bench_entities#

Administrator opracowuje wskaźnik referencyjny według określonej przez niego metodologii, zatwierdzonej przez właściwe organy nadzoru.

Przepisy Rozporządzenia BMR określają m.in. zasady działania administratora oraz nakładają na niego oraz na podmioty przekazujące mu dane, w celu wyznaczania wartości wskaźnika, szereg obowiązków.

Rozporządzenie BMR (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2016/1011 w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych) zapewnia zwiększenie niezawodności i bezpieczeństwa oraz udoskonalenie metodologii kalkulacji wskaźników.

Banki w relacjach z Klientami wdrażają plany na okoliczność zaprzestania opracowywania lub istotnej zmiany wykorzystywanych wskaźników referencyjnych. Do treści obecnie zawieranych z Klientami umów wprowadzane są zasady postępowania w takich przypadkach. Klientom, którzy umowę zawarli przed wejściem w życie Rozporządzenia BMR, umożliwiamy podpisanie bezpłatnego aneksu do umowy – w którym określamy zasady postępowania w przypadku zmiany czy zaprzestania opracowywania wskaźnika.

W związku ze stopniową likwidacją wskaźników typu LIBOR, następuje zastąpienie ich nowymi wskaźnikami, tzw. Wskaźniki RFR (Risk Free Rates).

Wskaźniki RFR są opracowywane i wyliczane pod nadzorem krajowych organów regulacyjnych, na podstawie rzeczywistych transakcji rynku międzybankowego. Są one stawkami overnight, obliczanymi codziennie.

Zgodnie z Rozporządzeniem BMR, WIBOR jest kluczowym wskaźnikiem referencyjnym stopy procentowej.

Administratorem opracowującym wskaźnik jest GPW Benchmark S.A., na podstawie zezwolenia udzielonego przez polski organ nadzoru finansowego – Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) w dniu 16.12.2020 r.

Wskaźnik WIBOR jest opracowywany według określonej przez GPW Benchmark metodologii, zatwierdzonej przez KNF. Zatwierdzenie metody przez KNF oznacza, że organ nadzoru finansowego uznał proces wyznaczania wskaźnika referencyjnego WIBOR za zgodny z wymaganiami nałożonymi przez Rozporządzenie BMR.

Zezwolenie, jakie otrzymał administrator nie oznacza, że metoda wyznaczania WIBOR nie może ulegać modyfikacjom. W ogłoszonym 19 lipca 2019 r. Stanowisku UKNF w sprawie metody wyznaczania wskaźników, organ nadzoru wyraził oczekiwanie dalszego doskonalenia metody opracowywania wskaźnika WIBOR tak, aby była ona łatwo adaptowalna do zmieniających się realiów gospodarczych.

Rozporządzenie BMR nakłada m.in. na GPW Benchmark S.A, jako administratora wskaźników, obowiązek przeprowadzenia cyklicznego przeglądu metody wyznaczania wskaźnika referencyjnego WIBOR w 2022 r.

Specyficzne ryzyka związane ze stosowaniem wskaźnika WIBOR:

• ryzyko istotnej zmiany metody opracowywania wskaźnika referencyjnego;
• ryzyko zaprzestania opracowywania wybranego tenoru wskaźnika WIBOR, np. WIBOR 3M.

Szczegółowe informacje o administratorze:

• GPW Benchmark S.A., adres:  ul. Książęca 4, 00-498 Warszawa,

kontakt: tel.: 22 628 32 32, e-mail: [email protected]

• Informacja Komisji Nadzoru Finansowego dotycząca procesu zastąpienia wskaźników referencyjnych WIBOR i WIBID przez indeks WIRON

https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/mapa_drogowa_procesu_zastapienia_wskaznikow_referencyjnych_79725.pdf

• Komunikat Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego dotyczący zgodności metody opracowywania WIBOR z unijnym rozporządzeniem BMR

https://www.knf.gov.pl/komunikacja/komunikaty?articleId=80486&p_id=18

Zgodnie z Rozporządzeniem BMR, EURIBOR jest kluczowym wskaźnikiem referencyjnym stopy procentowej.

Administratorem opracowującym wskaźnik jest European Money Markets Institute (EMMI), na podstawie zezwolenia udzielonego przez belgijski organ nadzoru finansowego - Financial Services and Markets Authority (FSMA) w dniu 2.07.2019 r.

Wskaźnik EURIBOR jest opracowywany według określonej przez EMMI metodologii, zatwierdzonej przez FSMA.

Szczegółowe informacje o administratorze:

• European Money Markets Institute (EMMI), adres: 56, Avenue des Arts., 1000 Bruksela (Brussels), Belgia,

kontakt: tel.: +32 (0) 2 431 52 08, e-mail: [email protected],

• informacje dotyczące wskaźnika EURIBOR dostępne na stronie internetowej EMMI https://www.emmi-benchmarks.eu/euribor-org/euribor-rates.html

Zgodnie z Rozporządzeniem BMR, LIBOR jest kluczowym wskaźnikiem referencyjnym stopy procentowej.

Od 2014 r. administratorem opracowującym wskaźnik jest ICE Benchmark Administration (IBA). Poprzednim administratorem wskaźnika był BBA (British Bankers Association).

Wskaźnik LIBOR jest opracowywany według określonej przez IBA metodologii, zatwierdzonej przez brytyjski organ nadzoru finansowego – Financial Conduct Authority (FCA).

Zgodnie z ogłoszonym komunikatem, FCA (https://www.fca.org.uk/news/speeches/the-future-of-libor), z końcem 2021 r. zaprzestał korzystania ze swoich uprawnień przewidzianych w Rozporządzeniu BMR i nie podejmuje działań mających na celu „przymuszanie” banków do przekazywania danych koniecznych do wyznaczania LIBOR. Grupy robocze pracujące przy tworzeniu wskaźników alternatywnych do LIBOR zalecają więc odpowiednie przygotowanie się do zniknięcia LIBOR, poprzez stopniowe odchodzenie od jego stosowania w umowach

(https://www.newyorkfed.org/medialibrary/Microsites/arrc/files/2020/ARRC-Best-Practices.pdf).

5 marca 2021 r. FCA opublikował stanowisko (https://www.fca.org.uk/news/press-releases/announcements-end-libor), w którym ogłosił m.in., że zakończy się opracowywanie następujących wskaźników referencyjnych z dniem:

• 31 grudnia 2021 r. LIBOR dla następujących walut:

▪ GBP (tenory O/N, 1W, 2M, 12M),

▪ EUR (wszystkie tenory),

▪ CHF (wszystkie tenory),

▪ JPY (tenory S/N, 1W, 2M, 12M),

▪ USD (1W, 2M).

• 30 czerwca 2023 r. LIBOR USD dla tenorów O/N i 12M.

Dodatkowo FCA poinformował, że dla depozytów międzybankowych z dniem:

• 31 grudnia 2021 r. LIBOR dla następujących walut:

▪ GBP (tenory 1M, 3M, 6M),

▪ JPY (tenory 1M, 3M, 6M),

• 30 czerwca 2023 r. LIBOR USD (tenory 1M, 3M, 6M),

przestają być reprezentatywne.  Na ten moment nie jest wiadomym czy i w jakiej formie wskaźniki te będą opracowywane po utracie reprezentatywności.

Znikające wedle powyższego harmonogramu wskaźniki referencyjne stopy procentowej LIBOR zostaną zastąpione Wskaźnikami RFR, właściwymi dla waluty umowy. Wiele grup roboczych pracowało, pod nadzorem właściwych organów regulujących rynki finansowe, nad wskazaniem nowych wskaźników alternatywnych, mogących w przyszłości zastąpić LIBOR. Celem takiego wskazania było wyznaczenie Wskaźników RFR, które po doliczeniu odpowiedniej korekty (spreadu), zapewnią ekonomiczną niezmienność wartości stawki bazowej używanej w danej umowie lub instrumencie finansowym. Oznacza to, że potencjalny Klient Banku nie powinien odczuć ekonomicznie różnicy pomiędzy stosowanym do tego czasu wskaźnikiem referencyjnym LIBOR a nowym Wskaźnikiem RFR.

Szczegółowe informacje o administratorze:

• ICE Benchmark Administration (IBA), adres:  Milton Gate, 60 Chiswell Street, Londyn (London) EC1Y 4SA, Wielka Brytania,

kontakt: tel.: +44 (0)20 7429 7100, e-mail: [email protected]

• informacje dotyczące wskaźnika LIBOR dostępne na stronie internetowej IBA https://www.theice.com/iba/libor#data

Grupa robocza przy Szwajcarskim Banku Narodowym zarekomendowała wskaźnik SARON jako wskaźnik alternatywny dla LIBOR CHF oraz jako wskaźnik wolny od ryzyka dla wszystkich produktów i kontraktów we franku szwajcarskim.

W związku z powyższym, w dniu 22 października 2021 r. opublikowane zostało
rozporządzenie wykonawcze Komisji Europejskiej wyznaczające zamienniki dla wskaźników referencyjnych z rodziny LIBOR CHF. Zgodnie
z tym rozporządzeniem, odpowiedni wskaźnik SARON Compound Rate wraz
ze wskazaną w tym rozporządzeniu korektą zastąpił od dnia 1 stycznia 2022 r. z mocy
prawa wszystkie zawarte w umowie kredytu hipotecznego/pożyczki hipotecznej
odniesienia do wskaźnika LIBOR CHF. Więcej informacji znajduje się tutaj.

SARON (Swiss Average Rate Overnight) jest wskaźnikiem referencyjnym stopy procentowej dla franka szwajcarskiego. SARON jest oparty o zabezpieczony rynek pieniężny oraz obliczany jako jednodniowa stopa referencyjna oparta na danych z rynku transakcji repo rozliczanych we franku szwajcarskim.

SARON opracowywany jest według metody samodzielnie określonej przez SIX Financial Information AG pod nadzorem szwedzkiego Finansinspektionen (FI) – SEFI.

Administratorem wskaźnika referencyjnego stopy procentowej SARON jest SIX Financial Information AG z siedzibą w Zurichu, a zatem jest to administrator z państwa trzeciego. Jednakże administrator mający siedzibę w Unii Europejskiej, tj. SIX Financial Information Nordic AB z siedzibą w Sztokholmie, korzystając z trybu przewidzianego w art. 33 BMR, uzyskał w dniu 21 stycznia 2021 r. zatwierdzenie ww. wskaźnika referencyjnego. Zatwierdzenie zostało udzielone przez szwedzki organ nadzoru finansowego Finansinspektionen (FI). Na tej podstawie Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) dokonał wpisu wskaźnika referencyjnego stopy procentowej SARON do rejestru, o którym mowa w art. 36 Rozporządzenia BMR.

Transakcje typu repo, o których mowa powyżej, stały się kluczowym filarem rynków pieniężnych, a Szwajcarski Bank Narodowy wykorzystuje je jako środek realizacji swojej polityki pieniężnej. SARON jest oparty na transakcjach i kwotowaniach zawartych na tym rynku, gdyż stanowi on kluczową część branży finansowej i działalności banków centralnych. Rynek repo charakteryzuje się dużą płynnością, wysokim stopniem uregulowania i dużą rzetelnością.

Szczegółowe informacje o administratorze:

• SIX Swiss Exchange Financial Information AG (SIX), adres: Pfingstweidstrasse 110, 8005 Zurych (Zurich), Szwajcaria

kontakt: tel.: +41 58 399 21 11, formularz kontaktowy:

https://www.six-group.com/en/company/contacts/head-office.html#contact-form

• informacje dotyczące wskaźnika SARON dostępne na stronie internetowej SIX: https://www.six-group.com/dam/download/market-data/indices/index-regulation/market-consultations/six-benchmark-statement-fi-and-mm.pdf

Wskaźnik SARON Compound Rate jest wskaźnikiem referencyjnym opracowywanym przez licencjonowanego Administratora SIX Financial Information AG. Jest wpisany do rejestru wskaźników referencyjnych (ESMA), prowadzonych przez Europejski Urząd Giełd i Papierów wartościowych oraz spełnia wymogi Rozporządzenia BMR dotyczące jakości opracowywania wskaźnika referencyjnego.

Zgodnie z Rozporządzeniem Wykonawczym zawarte w umowach kredytu hipotecznego/pożyczki hipotecznej odniesienia do wskaźnika referencyjnego LIBOR CHF zostały zastąpione zamiennikiem SARON Compound Rate.

W związku z wprowadzeniem zamiennika dla LIBOR CHF Bank zaproponował Klientom podpisanie aneksu do umów kredytu hipotecznego/pożyczki hipotecznej regulującego działania na wypadek czasowej lub trwałej niedostępności wskaźnika referencyjnego  (dla SARON Compound Rate), a także regulującego konsekwencje wystąpienia ewentualnej zmiany dotyczącej opracowywania tego wskaźnika.

W aneksie zostały wskazane wszelkie niezbędne definicje wynikające z wprowadzenia rozporządzenie BMR oraz zostały określone mechanizmy postępowania na wypadek zaprzestania publikacji wskaźnika referencyjnego lub istotnej zmiany wskaźników referencyjnych, które były wykorzystywane w umowach kredytów hipotecznych/pożyczek hipotecznych Klientów.

Wartość wskaźnika SARON Compound Rate oraz informacje o tym wskaźniku referencyjnym znajdują się na stronie:
https://www.six-group.com/exchanges/indices/data_centre/swiss_reference_rates/compound_rates_en.html
Inne informacje dotyczące wskaźników referencyjnych znajdą Państwo w załączeniu i na stronach:
1. UKNF – https://www.knf.gov.pl/aktualnosci?articleId=75391&p_id=18
2. BOŚ S.A. – https://www.bosbank.pl/wskazniki-referencyjne
3. Rozporządzanie Wykonawcze –

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32021R1847&from=PL

Wskaźniki RFR różnią się od dotychczasowych wskaźników m.in. tym, że są stawkami typu overnight i są publikowane po okresie, którego dotyczą.

Z uwagi na konstrukcję Wskaźników RFR (ich wartość jest ustalana na podstawie danych pochodzących z jednego dnia), może zaistnieć konieczność dostosowania ich do umów i instrumentów, w których był stosowany wskaźnik terminowy dla tenoru (okresu), np. 3 albo 6 miesięcy. Powyższe dostosowanie może obejmować, w zależności od typu umowy bądź instrumentu finansowego, zmianę formuły ustalania odsetek bądź zastosowanie tzw. składanych Wskaźników RFR, publikowanych przez administratorów. Dla niektórych produktów finansowych, dla celów ustalenia ich oprocentowania, stosuje się w umowach i instrumentach finansowych uśrednioną wartość Wskaźnika RFR dla danego okresu odpowiadającemu okresowi odsetkowemu lub stosuje się inną formułę matematyczną.

Ogólne ryzyka dotyczące wskaźników referencyjnych:

• niektóre wskaźniki referencyjne, w tym ich metodologia, mogą być zmienione przez administratora danego wskaźnika referencyjnego z przyczyn regulacyjnych lub biznesowych;
• wskaźniki referencyjne mogą przestać być reprezentatywne dla danego rynku lub realiów gospodarczych ze względu na zaprzestanie przekazywania stosownych danych wejściowych przez podmioty przekazujące dane niezbędne do opracowywania danego wskaźnika referencyjnego lub wskaźniki referencyjne mogą utracić odpowiednią wiarygodność do pomiaru danego rynku bazowego w wyniku decyzji właściwego organu nadzoru;
• wskaźniki referencyjne mogą przestać być publikowane lub opracowywane w całości przez administratora (np. LIBOR CHF jako wskaźnik referencyjny przestał istnieć) lub w odniesieniu do konkretnego okresu przeszacowania (np. 1M, 3M, 6M, 12M) lub konkretnej waluty (przykładowo, w przypadku LIBOR zniknął LIBOR CHF), a odpowiednie wskaźniki alternatywne mogą nie zostać wyznaczone;
• może zaistnieć uzasadniona potrzeba zmiany umów finansowych lub instrumentów finansowych poprzez odwołanie się do wskaźników RFR.

Ryzyko zmiany przez administratora metody opracowywania wskaźnika referencyjnego

• podmiot opracowujący dany wskaźnik referencyjny, na podstawie posiadanego zezwolenia, w ramach prowadzonej działalności, jest uprawniony do wprowadzenia zmiany w metodzie opracowywania wskaźnika referencyjnego
  (w tym wprowadzenia istotnej zmiany wskaźnika) w trybie określonym
  w dokumentacji wskaźnika referencyjnego opublikowanej przez administratora na jego stronie internetowej;
• zgodnie ze zwyczajowo opublikowaną przez administratora informacją ogólną
  w zakresie procesu zmiany metody opracowywania wskaźnika referencyjnego dokonanie takiej zmiany przez administratora zwyczajowo poprzedza proces konsultacji publicznych w ramach, których administrator określi zakres proponowanej zmiany oraz jej uzasadnienie;
• uzasadnieniem dla dokonania zmiany w metodzie opracowywania wskaźnika referencyjnego dla administratora może być przykładowo konieczność dostosowania metody opracowywania wskaźnika referencyjnego do wymogów Rozporządzenia BMR, wytycznych organu nadzoru lub rekomendacji jednostki nadzorczej;
• konsekwencją dokonania przez administratora zmiany w metodzie opracowywania wskaźnika referencyjnego może być zmiana jego wartości;
• podwyższenie lub obniżenie wartości wskaźnika referencyjnego, w wyniku dokonanej przez administratora zmiany w metodzie jego opracowywania, może wpłynąć na wartość wzajemnych zobowiązań pomiędzy Klientem a Bankiem
  w związku z zawartą umową lub na wycenę posiadanego przez Klienta instrumentu finansowego/ produktu finansowego.

Ryzyko zaprzestania przez administratora opracowywania wskaźnika referencyjnego w sposób trwały lub czasowy

• podmiot opracowujący wskaźnik referencyjny w ramach prowadzonej działalności jest uprawniony do zaprzestania w sposób trwały opracowywania wskaźnika referencyjnego w trybie określonym w dokumentacji wskaźnika referencyjnego opublikowanej przez administratora na jego stronie internetowej, z zastrzeżeniem przewidzianych w tym zakresie uprawnień organów nadzoru wynikających z art. 21 oraz 23 Rozporządzenia BMR;
• administrator może podjąć decyzję o zaprzestaniu opracowywania wskaźnika referencyjnego w szczególności z przyczyn biznesowych (czynnik pozaekonomiczny) lub z uwagi na uznanie przez administratora, że dane wykorzystywane przez administratora do opracowywania wskaźnika referencyjnego nie są reprezentatywne dla rynku lub realiów gospodarczych, których pomiar jest celem tego wskaźnika referencyjnego;
• proces zaprzestania opracowywania wskaźnika referencyjnego poprzedzany jest konsultacjami publicznymi trwającymi zazwyczaj kilka miesięcy, w ramach których administrator określi datę, od której zamierza zaprzestać opracowywania wskaźnika referencyjnego;
• metoda opracowywania wskaźnika referencyjnego zwyczajowo wskazuje, że istnieją okoliczności, w których w danym dniu administrator może nie być w stanie wyznaczyć wartości wskaźnika referencyjnego, na przykład w sytuacji nieotrzymania wystarczającej ilości danych niezbędnych do wyznaczenia w danym dniu wartości wskaźnika referencyjnego;
• konsekwencją trwałego lub czasowego zaprzestania przez administratora opracowywania wskaźnika referencyjnego może być brak możliwości wykorzystania przez Bank wskaźnika referencyjnego do ustalenia wartości wzajemnych zobowiązań wynikających z zawartej pomiędzy Bankiem a Klientem umowy. W takiej sytuacji zastosowanie znajdą postanowienia umowy łączącej Klienta z Bankiem.