Tomasz Miarczyński
Inżynier ekolog
Biometan w polskiej sieci gazowej – historyczny krok w stronę neutralności klimatycznej
9 września 2025 r. nastąpił przełomowy moment dla polskiej branży energetycznej – pierwsza w kraju biometanownia została podłączona do sieci gazowej. Instalacja powstała na terenie cukrowni w Strzelinie (woj. dolnośląskie), należącej do koncernu Südzucker. To pionierskie przedsięwzięcie ma podwójne znaczenie: nie tylko dostarcza zielony gaz do krajowego systemu, ale jest również częścią największej biogazowni w Europie, działającej właśnie w strzelińskiej cukrowni. Dotychczas biogaz wytwarzany w Polsce wykorzystywano głównie do produkcji prądu i ciepła w kogeneracji na potrzeby własne lub lokalne – teraz po raz pierwszy oczyszczony biogaz (czyli biometan) będzie szerzej dostępny dzięki wtłoczeniu go do publicznej sieci gazowej.
Biogaz z buraków cukrowych napędza Cukrownię Strzelin
Strzelińska instalacja to przykład gospodarki obiegu zamkniętego i nowatorskiego podejścia do energetyki. Biogazownia w Cukrowni Strzelin funkcjonuje od 2012 roku, kiedy to jej moc wynosiła 4 MW. W kolejnych latach zakład stopniowo odchodził od węgla na rzecz gazu ziemnego, a teraz – dzięki inwestycji w technologię oczyszczania biogazu – stawia na własny zielony gaz.
W ramach najnowszej rozbudowy zainstalowano nowoczesny moduł biometanowy, który zwiększył potencjał energetyczny biogazowni aż do 45 MW mocy (termicznej) i umożliwił produkcję ponad 9 tys. m³ biogazu na godzinę. Dzięki temu strzelińska biogazownia stała się największym tego typu obiektem w Europie, a cukrownia może wytwarzać imponujące ilości energii z własnych odpadów poprodukcyjnych. Substratem do produkcji biogazu są wyłącznie wysłodki buraczane, czyli pozostałości po przerobie buraków cukrowych. To oznacza, że zakład wykorzystuje swój surowiec maksymalnie: w sezonie kampanii cukrowniczej (od października do stycznia) fermentowane są świeże wysłodki, a przez resztę roku – zakiszone, co zapewnia ciągłość pracy instalacji. Cały system obejmuje cztery ogromne fermentory (każdy ok. 10 000 m³) oraz dwa zbiorniki pofermentacyjne z gazoszczelnymi pokrywami. Zastosowanie hermetycznych komór pozwala odzyskać dodatkowo biogaz uwalniający się z przechowywanego pofermentu (nawet +20% produkcji) oraz eliminuje uciążliwe zapachy i straty nawozowe. Wytworzony biogaz zasila agregaty kogeneracyjne (silniki spalinowe) o łącznej mocy elektrycznej ~2 MW, które produkują prąd i ciepło na potrzeby fabryki.
Już podczas nadchodzącej kampanii buraczanej około 80% zapotrzebowania energetycznego cukrowni pokryje własny biogaz – znacząco zmniejszając zużycie paliw kopalnych. Co jednak najważniejsze z punktu widzenia innowacyjności tego projektu – nadwyżki biogazu będą teraz oczyszczane do postaci biometanu i kierowane do sieci dystrybucyjnej gazu. W tym celu wybudowano we współpracy z Polską Spółką Gazownictwa (PSG) specjalny gazociąg o długości 9 km, łączący zakład z najbliższą siecią gazową. Powstała stacja uzdatniania biogazu usuwa z niego dwutlenek węgla oraz zanieczyszczenia, podnosząc zawartość metanu do ponad 95%, tak aby spełniał standard jakościowy gazu wysokometanowego (HN) tłoczonego do sieci. Oczyszczony gaz trafia następnie do gazociągu PSG jako pełnowartościowy biometan, nieodróżnialny w użytkowaniu od gazu ziemnego. Dzięki temu mieszkańcy okolic Strzelina oraz okoliczne przedsiębiorstwa mogą korzystać z lokalnie wyprodukowanego, odnawialnego paliwa – zielonego gazu powstałego z buraków cukrowych.
Biometan to w praktyce ten sam związek chemiczny co gaz ziemny (metan), z tą różnicą, że pochodzi ze źródeł odnawialnych. Powstaje w wyniku oczyszczenia biogazu – gazu otrzymywanego w procesie fermentacji beztlenowej biomasy (np. odpadów rolniczych, resztek roślinnych, gnojowicy, odpadów komunalnych czy osadów ściekowych). Surowy biogaz zawiera zwykle 50–60% metanu, resztę stanowi głównie CO₂ oraz śladowe domieszki. W instalacji takiej jak w Strzelinie biogaz zostaje uszlachetniony – usuwa się z niego dwutlenek węgla i inne gazy, zwiększając koncentrację metanu do ponad 95%. 0,6 m³ biometanu odpowiada energetycznie 1 m³ surowego biogazu, ale dopiero po uzdatnieniu gaz z biomasy staje się funkcjonalnym odpowiednikiem gazu ziemnego. Dzięki temu biometan może być wykorzystywany równie wszechstronnie, co gaz kopalny – dystrybuowany istniejącą siecią gazową, spalany w piecach i kotłach, wykorzystywany w przemyśle, a także sprężany (bio-CNG) lub skraplany (bio-LNG) do napędzania pojazdów. Jest to paliwo o bardzo szerokim zastosowaniu, a zarazem odnawialne i neutralne pod względem emisji CO₂ (dwutlenek węgla uwalniany przy jego spalaniu pochodzi z biomasy, a nie ze źródeł kopalnych).
Co więcej, rozwój biogazu i biometanu przynosi korzyści ekologiczne i społeczne wykraczające poza samą produkcję energii. Utylizacja odpadów organicznych w biogazowniach zmniejsza negatywne oddziaływanie odpadów rolniczych i komunalnych na środowisko (redukcja metanu trafiającego do atmosfery np. z gnojowisk czy wysypisk) oraz pozwala wytwarzać wartościowe nawozy z pofermentu, domykając cykl składników odżywczych w rolnictwie. Biogazownie stanowią też cenne uzupełnienie dla odnawialnych źródeł energii zależnych od pogody, takich jak wiatraki czy fotowoltaika. Produkcja energii elektrycznej jest stabilna i przewidywalna, ponieważ proces fermentacji przebiega stale, produkcja biometanu jest niezależna od pory roku i warunków atmosferycznych. Zielony gaz może zatem służyć jako magazyn energii – gromadzony w sieci gazowej i wykorzystywany zwłaszcza wtedy, gdy inne OZE generują niedobory mocy. W raporcie Międzynarodowej Agencji Energetycznej wskazano, że biogaz i biometan mogą skutecznie zwiększać stabilność systemu energetycznego opartego na niestabilnych źródłach oraz przyczyniać się do bezpieczeństwa energetycznego. Nie bez znaczenia jest również kontekst geopolityczny: po kryzysie gazowym 2022 r. państwa Europy zaczęły intensywniej poszukiwać lokalnych, odnawialnych paliw, aby zmniejszyć zależność od importu. Biometan idealnie wpisuje się w tę strategię – Komisja Europejska w planie REPowerEU wyznaczyła cel produkcji 35 mld m³ biometanu rocznie do 2030 r. w Unii Europejskie. Ma to nie tylko pomóc w transformacji energetycznej, ale także wzmocnić bezpieczeństwo dostaw gazu poprzez zastępowanie paliwa sprowadzanego z zagranicy własnym, odnawialnym gazem.
Źródła:
2. https://magazynbiomasa.pl/pierwsza-polska-biometanownia-przylaczona-do-sieci/
3. https://globenergia.pl/pierwsza-biometanownia-w-polsce-podlaczona-do-sieci-gazowej/
4. https://swiatoze.pl/europa-ma-juz-ponad-1600-biometanowni-polska-wciaz-bez-dzialajacego-obiektu/