Mieczysław Derczyński
Główny inżynier ekolog
Biogazownie rolnicze – specustawa i co dalej?
Na rynku inwestycyjnym biogazowni rolniczych w Polsce, po okresie stagnacji w latach 2017-2018 powstały łącznie tylko dwie nowe instalacje, od 2020 roku obserwuje się niewielki, stabilny wzrost na poziomie kilkunastu nowych instalacji oddawanych co roku do eksploatacji. Do rejestru wytwórców biogazu rolniczego wpisano [1]:
- w 2020 roku – 13 nowych instalacji o łącznej mocy 9,346 MW,
- w 2021 roku – 12 nowych instalacji o łącznej mocy 7,519 MW ,
- w 2022 roku – 15 nowych instalacji o łącznej mocy 15,017 MW,
- w 2023 roku – 19 nowych instalacji o łącznej mocy 14,647 MW,
- w 2024 roku – 17 nowych instalacji o łącznej mocy 12,343 MW.
W celu uproszczenia procesu inwestycyjnego została uchwalona ustawa o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu [2], nazywana potocznie specustawą biogazową.
Powstające na podstawie nowych przepisów biogazownie rolnicze będą musiały być zlokalizowane na terenie nieruchomości podmiotu uprawnionego i prowadzącego gospodarstwo rolne lub działalność związaną z przetwórstwem rolno-spożywczym. Do pracy takiej biogazowni trzeba będzie również wykorzystywać co najmniej część substratów powstających w takich gospodarstwach.
Ze względu na to, że powstające na podstawie nowych przepisów biogazownie rolnicze mają być lokalne, będą one musiały mieć pewne ograniczenia jeśli chodzi o moc, czy ilość produkowanego gazu/energii elektrycznej. Instalacje, w których wytwarzana będzie energia elektryczna będą mogły mieć maksymalną moc elektryczną zainstalowaną nie większą niż 3,5 MW, natomiast instalacje przeznaczone do wytwarzania ciepła nie będą mogły przekroczyć 10,5 MW łącznej mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu, instalacje do wytwarzania biogazu rolniczego będą mogły posiadać roczną wydajność produkcji biogazu rolniczego nie przekraczającą 14 mln m3 albo roczną wydajność produkcji biometanu z biogazu rolniczego nie przekraczającą 8,4 mln m3.
W ustawie [2] określona została zamknięta lista substratów do wytwarzania biogazu rolniczego, energii elektrycznej z biogazu rolniczego, ciepła z biogazu rolniczego lub biometanu z biogazu rolniczego, uwzględnia ona:
- produkty rolne oraz produkty uboczne rolnictwa, w tym odchody zwierzęce,
- produkty z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego i produktów ubocznych, odpady lub pozostałości z tego przetwórstwa, w tym z przetwórstwa i produkcji żywności, pochodzące z zakładów przemysłowych,
- biomasa roślinna zebraną z terenów innych niż zaewidencjonowane jako rolne,
- odchody zwierzęce pozyskane z działalności innej niż rolnicza.
Podmiotami uprawnionymi do przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych − zgodnie ze specustawą − będą m.in.: osoby fizyczne lub osoby prawne, które prowadzą gospodarstwo rolne, podmioty wykonujące działalność gospodarczą obejmującą wytwarzanie prądu, ciepła, biogazu rolniczego lub biometanu z biogazu rolniczego, grupy producentów rolnych, producenci win, spółdzielnie energetyczne i spółki handlowe z udziałem uprawnionych podmiotów.
Ułatwienia w ramach ustawy dotyczą również: skrócenia procesu budowy biogazowni rolniczej – w przypadku biogazowni, która będzie zlokalizowana na terenie, na którym nie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, inwestor będzie zobowiązany do uzyskania decyzji o warunkach zabudowy. Organ właściwy do wydania decyzji o warunkach zabudowy będzie zobowiązany do wydania decyzji w terminie 65 dni od złożenia wniosku, pod rygorem grzywny. Z kolei pozwolenie na budowę biogazowni musi zostać wydane przez właściwy organ w terminie 45 dni, pod rygorem grzywny;
- uproszczenia wydania warunków przyłączenia biogazowni rolniczej do sieci – proces uzyskania warunków przyłączenia ma zostać znacznie skrócony poprzez zobowiązanie operatorów sieci do wydania warunków przyłączenia biogazowni rolniczych do sieci w terminie do 30 dni od daty złożenia wniosku;
- zwolnienia z obowiązku zmiany przeznaczenia gruntów oraz ich wyłączenia dla biogazowni rolniczych lokalizowanych w gospodarstwach rolnych na powierzchni nie większej niż 1ha;
- dopuszczenia lokalizacji biogazowni rolniczych na gruntach należących do zakładu przetwórstwa rolno spożywczego, jeśli ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego przewidują możliwość lokalizacji zabudowy związanej z rolnictwem lub produkcją, lub usługami, lub magazynowaniem, a powierzchni gruntów pod biogazownię rolniczą nie jest większa niż 1ha;
- szczególnego trybu lokalizacji biogazowni powyżej 1 MW – uchwała lokalizacyjna rady gminy;
- zwolnienia określonych, bezpiecznych rodzajów biomasy spod restrykcyjnych przepisów odpadowych;
- łatwiejszego zagospodarowania produktu pofermentacyjnego jako nawozu.
Istotną zmianą jaką niesie ze sobą specustawa biogazowa, poza skróceniem czasu na wydanie warunków do przyłączenia do sieci, jest również zaprzestanie klasyfikowania pofermentu jako odpadu. Według analiz Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi dzięki tej legislacji mogło powstać nawet 2 tysiące biogazowni rolniczych [3].
Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii [4] organem odpowiedzialnym za prowadzenie rejestru wytwórców biogazu rolniczego jest Dyrektor Generalny Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR).
Od dnia wejścia w życie specustawy biogazowej (11 września 2023 r.) KOWR na swojej stronie internetowej opublikował zaktualizowane „Warunki uzyskania wpisu do rejestru wytwórców biogazu rolniczego oraz zasady wykonywania działalności objętej wpisem” a także nowy formularz „Wniosku o wpis do rejestru wytwórców biogazu rolniczego”.
Po wejściu w życie nowych przepisów, w ich rozpropagowanie, w październiku i listopadzie 2023 r., włączył się KOWR i przeprowadził cykl bezpłatnych warsztatów dotyczących funkcjonowania biogazowni rolniczych dla osób zainteresowanych budową takiej instalacji oraz dla przedstawicieli administracji publicznej [5]. W trakcie warsztatów przedstawione zostały podstawowe informacje dotyczące funkcjonowania biogazowni rolniczych, zasad ich działania, procedur administracyjnych związanych z budową tych instalacji, a także kosztów zakupu instalacji oraz możliwych źródeł finansowania.
Należy pozytywnie ocenić wprowadzone regulacje mające ułatwić przygotowanie i realizację inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowanie, jak również działania KOWR w rozpowszechnienie nowych przepisów.
Analizując przedstawione powyżej zestawienie ilości nowych instalacji biogazowni rolniczych, można zaobserwować, że w 2024 roku nie nastąpił oczekiwany i prognozowany wzrost tych inwestycji w porównaniu do lat poprzednich, pomimo tego że omawiana regulacja z pewnością przyczyni się do ułatwienia całego procesu inwestycyjnego oraz funkcjonowania biogazowni. Można zatem przypuszczać że obok przyjaznych przepisów do realizacji biogazowni rolniczych inwestorzy potrzebują czegoś więcej.
Należy jednak zaznaczyć, że przedsięwzięcia związane z budową biogazowni rolniczych wiążą się także z wyzwaniami, m.in. z wysokim kosztem inwestycji – budowa biogazowni o mocy 500 kW to koszt ok. 17-20 milionów złotych netto [6]. Jednym ze sposobów na rozwiązanie tego problemu jest uzyskanie przez inwestora zewnętrznego finansowania. Bank Ochrony Środowiska od kilkunastu lat finansuje inwestycje dotyczące biogazowni rolniczych. Pierwsza umowa kredytowa na finansowanie biogazowni o mocy powyżej 0,5 MW została podpisana w 2009 roku. Znamy specyfikę przygotowania inwestycji i jej funkcjonowania. Mając doświadczenie w finansowaniu biogazowni rolniczych możemy ocenić założenia tej trudnej, bo pracującej z udziałem żywych organizmów, inwestycji oraz udzielić ewentualnych wskazówek i podpowiedzi związanych z realizacją zadania. Szczegółowe informacje można uzyskać w placówkach BOŚ S.A., których wykaz znajduje się na stronie internetowej banku [7].
1 https://magazynbiomasa.pl/kowr-podsumowuje-biogaz-rolniczy-w-2024-r
2 Dz.U.2023.1597 z dnia 2023.08.11
3 https://globenergia.pl/ile-jest-biogazowni-w-polsce-a-ile-mialo-byc/
4 Dz. U. z 2024 r. poz. 1361, z późn. zm.
5 Biogazownie rolnicze: nowe warunki od 11 września - Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa - Portal Gov.pl
6 https://magazynbiomasa.pl/ile-kosztuje-biogazownia/
7 https://www.bosbank.pl