Zsuzsanna Iwanicka
Główny inżynier ekolog
Odnawialne źródła energii w gospodarce obszarów wiejskich
Aktualnie wiele firm zastanawia się nad tym jak zapewnić niezależność energetyczną. Rozwój energetyki odnawialnej, zakup i sprzedaż energii w ramach spółdzielni energetycznych sprzyja rozwojowi rozproszonych źródeł energii i zapewnieniu samowystarczalności energetycznej. Dodatkową korzyścią jest również zmniejszenie śladu węglowego przedsiębiorstwa. Na obszarach wiejskich w bilansie energetycznym istotną rolę odgrywa sektor rolno-spożywczy, który potrzebuje energii pod wieloma postaciami. W zapotrzebowaniu na energię największy udział mają:
- pojazdy wykorzystane do transportu i maszyny rolnicze,
- systemy grzewcze do uprawy tunelowej i szklarniowej roślin oraz do obróbki termicznej surowców spożywczych,
- urządzenia i procesy do obróbki, transportu, chłodzenia i mrożenia żywności.
Wyjątkową cechą obszarów rolnych jest to, że mają do dyspozycji różne rodzaje źródeł odnawialnych, szczególnie biomasę oraz energię słoneczną i wiatrową. Na uwagę zasługuje biomasa, szczególnie gdy powstaje w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. W zależności od potrzeb może ona zostać konwertowana na:
- biopaliwo, które wykorzystane jest do napędu pojazdów mechanicznych,
- biomasę stałą (np. słoma, wierzba energetyczna, drewno) do produkcji ciepła i energii elektrycznej,
- biogaz, służy do produkcji ciepła, energii elektrycznej i najczęściej produkowane jest z biodegradowalnych odpadów organicznych pochodzących z hodowli zwierząt oraz uprawy roślin,
- biometan, może zastąpić gaz ziemny. Powstaje on w procesie osuszenia i oczyszczenia biogazu Warto zaznaczyć, że aktualnie produkcja biometanu opłacalna jest dla większych instalacji, gdy moc wynosi co najmniej 1 MW.
Biomasa ma również znaczenie w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego, ponieważ jest stabilnym odnawialnym źródeł energetycznym, znacznie mniej wrażliwym na warunki pogodowe niż farmy wiatrowe lub elektrownie fotowoltaiczne. Pierwsze biogazownie projektowane były na biomasę pochodzącą z upraw celowych, np. z kiszonki kukurydzy. Aktualnie preferowane są uboczne produkty, które powstają w ramach prowadzonej działalności, szczególnie biodegradowalne odpady rolnicze, np. odchody zwierząt, odpady roślinne i pozostałości po przetwórstwie spożywczym. Zagospodarowanie tych odpadów przyczynia się również do tworzenia gospodarki obiegu zamkniętego w procesie produkcji żywności.
Gdy inwestycję prowadzimy aby pokryć potrzeby energetyczne z własnych źródeł wytwórczych, dobór technologii i mocy instalacji OZE warto oprzeć na bilansie energetycznym, w którym określane jest zużycie energii oraz dostępne źródła energii odnawialnej z uwzględnieniem profilu produkcji i zużycia energii. Warto również sporządzić audyt energetyczny, aby zidentyfikować możliwość redukcji zużycia energii. Zgodnie z zaleceniami najlepszych dostępnych technik dla branży spożywczej oszczędność energii zapewniają takie działania jak zwiększenie izolacji termicznej przewodów i urządzeń, instalacja pomp ciepła do odzysku energii cieplnej z najbardziej energochłonnych procesów, szczególnie odparowywanie, gotowanie i suszenie oraz uszczelnienie układów wytworzenia pary wodnej oraz wykorzystanie energii słonecznej i kogeneracji[1].
Po stronie produkcji energii z OZE na szczególną uwagę zasługują biogazownie rolnicze. Z punktu widzenia inwestycyjnego są większym wyzwaniem niż instalacje produkujące biopaliwo ciekłe lub spalające biomasę stałą. Prawidłowe funkcjonowanie biogazowni, a przez to i ich opłacalność w dużej mierze zależy od aktywności mikroorganizmów, które wytwarzają biogaz. Konieczne jest zapewnienie nadzoru technologicznego, aby zmiana surowca energetycznego, wynikająca np. ich sezonowej dostępności nie zakłóciła aktywności bakterii beztlenowych i produkcję biogazu.
W ostatnich latach przy gospodarstwach rolnych ukierunkowanych na hodowlę zwierząt powstało sporo mikrobiogazowni o mocy do 50kW. Do produkcji biogazu wykorzystują one własne odpady, szczególnie odchody zwierząt gospodarskich. Ilość energii elektrycznej i ciepła wyprodukowanej kogeneratorze podczas spalania biogazu najczęściej przekracza zapotrzebowanie gospodarstwa i nadmiar można sprzedać. Jeżeli wyprodukowana energia elektryczna jest niewystarczająca, warto przeanalizować zasadność inwestowania w instalację fotowoltaiczną lub małe turbiny wiatrowe o pionowej osi obrotu.
Aktualna edycja programów regionalnych Unii Europejskiej na lata 2021-2027 oferuje przedsiębiorstwom wsparcie finansowe na realizację projektów na poprawę efektywności energetycznej oraz budowę odnawialnych źródeł energii. Środki te są dostępne między innymi za pośrednictwem Banku Ochrony Środowiska i obejmują pożyczki preferencyjne, pożyczki z dotacją lub pożyczki z umorzeniem. Aktualna oferta dostępna jest pod linkiem https://www.bosbank.pl/pozyczkiunijne.
Warto przeanalizować potencjał inwestycyjny w odnawialne źródła energii, ponieważ właściwie dobrane i skonfigurowane instalacje zwiększają niezależność energetyczną przedsiębiorstwa, obniżają koszty energii elektrycznej i ciepła oraz ograniczają ślad
[1] Decyzja wykonawcza komisji (UE) 2019/2031 z dnia 12 listopada 2019 r. ustanawiająca konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w odniesieniu do przemysłu spożywczego, produkcji napojów i mleczarskiego zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE https://www.ekoportal.gov.pl/fileadmin/user_upload/Decyzja_Wykonawcza_Komisji_z_dnia_12_listopada_2019_r._ustanawiajaca_Konkluzje_BAT_dla_przemyslu_spozywczego__produkcji_napojow_i_mleczarskiego.pdf
węglowy. Finansowanie oferowane przez Bank Ochrony Środowiska (BOŚ) daje szansę na preferencyjne warunki – co przyspiesza zwrot z inwestycji i poprawia opłacalność przedsięwzięcia. Skorzystanie z finansowania to realna droga do trwałej, ekonomicznej i ekologicznej modernizacji energetycznej firmy.